Αίθριο

Είναι το μη στεγασμένο τμήμα του κτιρίου που περιβάλλεται από όλες τις πλευρές του από το κτίριο ή τα όρια του οικοπέδου, στο οποίο μπορούν να έχουν ανοίγματα, χώροι  κυρίας χρήσης και εγγράφεται σε αυτό κύκλος διαμέτρου Δ.

Ακάλυπτος χώρος

Ο χώρος του οικοπέδου που δεν δομείται, σύμφωνα με το άρθρο 2 του ΝΟΚ ( ν. 4067/2012).

Απόσυρση κτιρίου

Η κατεδάφιση κτιρίου κύριας χρήσης, ενεργειακής κατηγορίας χαμηλότερης του επιτρεπόμενου ορίου που προβλέπεται στους σχετικούς κανονισμούς και η αντικατάστασή του με κτίριο που πληροί τις σχετικές προυποθέσεις.

Αρχή της νομιμότητας

Σύμφωνα με την αρχή αυτή που είναι ειδικότερη εφαρμογή της αρχής του Κράτους δικαίου, η δράση της Δημόσιας Διοίκησης ρυθμίζεται από τους γραπτούς κανόνες που ισχύουν στην ελληνική έννομη τάξη, τις γενικές αρχές του διοικητικού δικαίου, τους νομολογιακούς κανόνες και τα διοικητικά έθιμα.

Αρχή της προστασίας του διοικουμένου

Η προστασία του διοικουμένου έχει αφενός αρνητικό χαρακτήρα, που συνίσταται στην αδυναμία των οργάνων των δημόσιων νομικών προσώπων να βλάπτουν τα έννομα συμφέροντα των διοικουμένων και αφετέρου θετικό χαρακτήρα, με την έννοια ότι τα όργανα των δημόσιων νομικών προσώπων έχουν την υποχρέωση να αναπτύσσουν ορισμένη δραστηριότητα, δηλαδή να προβαίνουν σε νομικές πράξεις ή υλικές ενέργειες για την εξυπηρέτηση συγκεκριμένου συμφέροντος ή την ικανοποίηση ορισμένου δημοσίου δικαιώματος του διοικουμένου.

Αρχιτεκτονικές προεξοχές και Αρχιτεκτονικά στοιχεία

Είναι τα φέροντα ή μη στοιχεία του κτιρίου που συμμετέχουν στη διαμόρφωση των όψεών του.

Γενικό Πολεοδομικό Σχέδιο (ΓΠΣ)

Το ΓΠΣ που θεσπίστηκε αρχικά με το ν. 1337/1983 συμπληρώθηκε και επεκτάθηκε με το ν. 2508/1997. Καλύπτει σήμερα έναν τουλάχιστον οικισμό με πληθυσμό μεγαλύτερο των 2.000 κατοίκων και τα διοικητικά όρια περισσότερων ΟΤΑ. Εναρμονίζεται με τις κατευθύνσεις των χωροταξικών και ρυθμιστικών σχεδίων , εφόσον αυτά υφίστανται. Οσον αφορά τις περιοχές που καθορίζονται με το ΓΠΣ μπορεί να είναι: α) πολεοδομημένες περιοχές με εγκεκριμένο ρυμοτομικό σχέδιο, β) προς πολεοδόμηση περιοχές κύριας ή δεύτερης κατοικίας, γ) Περιοχές Ειδικά Ρυθμιζόμενης Πολεοδόμησης (ΠΕΡΠΟ) ή Ζωνες ειδικής ενίσχυσης (ΖΕΕ), δ) Περιοχές Ειδικής Προστασίας (ΠΕΠ) που δεν προορίζοναι για πολεοδόμηση, όπως είναι ιδίως χώροι αρχιτεκτονικού, αρχαιολογικού, ιστορικού ή λαογραφικού ενδιοαφέροντος, παραθαλάσσιες, παραποτάμιες ή βιότοποι και τόποι ιδιαίτερου φυσικού κάλλους. Το ΓΠΣ αποτελείται από χάρτες, σχέδια, διαγράμματα και κείμενα, ώστε να περιέχει όλα τα απαραίτητα στοιχεία για τις προς πολεοδόμηση περιοχές , καθώς και τα όρια της κάθε πολεοδομικής ενότητας. Η πρόταση πολεοδόμησης του ΓΠΣ αναφέρεται στις χρήσεις γης, στα πολεοδομικά κέντρα,στο κύριο δίκτυο κυκλοφορίας, στην πυκνότητα και τον μέσο συντελεστή δόμησης κατά πολεοδομική ενότητα ή τμήμα της, σε απαγορεύσεις δόμησης ή χρήσης και στις γενικές κατευθύνσεις και το γενικό πλαίσιο προστασίας των περιοχών ειδικής προστασίας. Αναθεώρηση του ΓΠΣ δεν επιτρέπεται πριν παρελθει πενταετία από την έγκρισή του.

Γήπεδο

Η συνεχόμενη έκταση γης που αποτελεί αυτοτελές και ενιαίο ακίνητο και ανήκει σε έναν ή περισσότερους κυρίους εξ αδιαιρέτου, σε περιοχή εκτός εγκεκριμένου σχεδίου.

Διοικητική πράξη

Η δήλωση βούλησης του διοικητικού οργάνου, που γίνεται σύμφωνα με ορισμένη διαδικασία ή και χωρίς διαδικασία, με την οποία θεσπίζεται μονομερώς ένας κανόνας δικαίου, δηλαδή θεσπίζεται μία νομική ρύθμιση κατ’ ενάσκηση δημόσιας εξουσίας με μόνη τη βούληση του διοικητικού οργάνου.

Διοίκηση

Η διενέργεια υλικών και νομικών πράξεων για την επίτευξη ενός σκοπού.

Διοικητικό Δίκαιο

Οι ειδικοί κανόνες δικαίου που εφαρμόζονται στη Δημόσια διοίκηση.

Ειδικά Πλαίσια Χωροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανάπτυξης

Σύνολα κειμένων και διαγραμμάτων που προβλέφθηκαν από το ν. 2742/1999 και με τα οποία εξειδικεύονται οι στρατηγικές επιλογές και οι κατευθύνσεις του Γενικού Πλαισίου ή Εθνικού Χωροταξικού Σχεδίου, σε εθνικό επίπεδο. Η εξειδίκευση αυτή αφορά τη διάρθρωση ορισμένων παραγωγικών δραστηριοτήτων και δικτύων υποδομών εθνικής σημασίας, καθώς και ορισμένες ειδικές περιοχές που παρουσιάζουν κρίσιμα αναπτυξιακά προβλήματα. Μέχρι σήμερα έχουν εγκριθεί και ισχύουν τα Ειδικά Πλαίσια για τα Σωφρονιστικά Ιδρύματα, τις ΑΠΕ, για τη Βιομηχανία, την Τουριστική Ανάπτυξη, ενώ αναμένεται η έγκριση του Ειδικού Πλαισίου για τις Υδατοκαλλιέργειες.

Εισφορά σε γη

Ονόμος 1337/83 εισήγαγε την προοδευτική κλίμακα ποσοστών ανάλογα με το μέγεθος των ιδιοκτησιών που περιλαμβάνονται σε περιοχές επεκτάσεων ή εντάξεων σε πολεοδομικό σχέδιο. Η κλίμακ ααυτή αφορά τις αραιοδομημένες και αδόμητες περιοχές και όχι τις πυκνοδομημένες. Για τις τελευταίες εφαρμόζονται οι διατάξεις των άρθρων32 επ. του ν.δ. του 1923 και του ν. 5269/1931. Επίσης, βλ. και το ν. 2300/1995.

Εισφορά σε χρήμα

Σε εισφορά σε χρήμα υπόκεινται όλες οι ιδιοκτησίες που περιλαμβάνονται σε περιοχές επεκτάσεων ή εντάξεων του ν. 1337/1983. Η εισφορά είναι ίδια για όλες τις ζώνες και επιβάλλεται με προοδευτική κλίμακα.

Καθολικός Σχεδιασμός (Compehension Planning)

Η μεθοδολογία που βασίζεται στην αναγνώριση της ενότητας του οικισμού σαν σύνολο και των πολλαπλών αλληλεξαρτήσεων ανάμεσα στα στοιχεία του. Διαμορφώθηκε μεταπολεμικά στη Βρετανία και αφορά το σύνολο των απόψεων του οικισμού, που έχουν σχέση με τη φυσική του δομή, είτε αυτές εκφράζονται άμεσα στο χώρο είτε όχι.

Κοινοτικό Δίκαιο

α) Πρωτογενές: Οι κανόνες που περιλαμβάνονται στις ιδρυτικές Συνθήκες της ΕΚ και της ΕΕ, δηλαδή η ΣυνθΕΕ ( Μάαστριχ), η ΣυνθΕΚ και ΣυνθΕΚΑΧ , β) Παράγωγο: οι απρόσωποι κανόνες δικαίου που θεσπίζονται νομοθετικά από τα όργανα της Ε.Ε. και ονομάζονται Κανονισμοί, Οδηγίες και Αποφάσεις.

Κωδικοποίηση πολεοδομικής νομοθεσίας

Το π.δ. της 14.7.- 27.7.1999 με τίτλο ” Κώδικας Βασικής Πολεοδομικής Νομοθεσίας” περιλαμβάνει τις νομοθετικές και κανονιστικές διατάξεις της πολεοδομικής νομοθεσίας μέχρι την έναρξη ισχύος του ν. 2508/1997 με τίτλο ” Βιώσιμη οικιστική ανάπτυξη των πόλεων και των οικισμών της χώρας και άλλες διατάξεις” (Α΄ 124).

Νέος Οικοδομικός Κανονισμός (ΝΟΚ)

Με τον νόμο 4067/2012 (Α΄ 79) αντικαταστάθηκαν οι διατάξεις του προηγούμενου ΓΟΚ του 1985 ( ν. 1577/1985), με αυτές του Νέου Οικοδομικού Κανονισμού (ΝΟΚ). Με τον ΝΟΚ επιχειρείται ο εκσυγχρονισμός και η ριζική αναμόρφωση του προηγούμενου θεσμικού πλαισίου για την παραγωγή κτιρίων και απλοποιούνται πολλές έννοιες και διαδικασίες. Εισάγεται, τέλος, πλήθος νέων εννοιών, όπως είναι τα “αιολικά ενεργειακά συστήματα”, τα “διπλά κελύφη”, η “ζεύξη κτιρίων”, τα “ειδικά κτίρια”, τα ¨κτίρια ελάχιστης ενεργειακής κατανάλωσης”, οι “προσωρινές κατασκευές” και τα “υπόσκαφα κτίρια”. Ο ΝΟΚ αποτελείται από 48 άρθρα και η ισχύς του αρχίζει από τον Ιούλιο του 2012.

Οικιστική περιοχή

Ως οικιστική περιοχή χαρακτηρίζεται έκταση γης, η οποία εξαιτίας της θέσης, της ιδιομορφίας του εδάφους και των συνθηκών που επικρατούν σε αυτήν και στην ευρύτερη περιοχη, κρίνεται κατάλληλη για οικοδόμηση και εξυπηρέτηση της διαβιώσεως της οργανωμένης κοινωνικής ζωής και παραγωγικής δραστηριότητας του ανθρώπου.

Οικοδομικές γραμμές

Ονομάζονται και γραμμές δόμησης και εμφανίζουν το υποχρεωτικό μπροστινό όριο των οικοδομών και μερικές φορές και το πίσω. Κάθε οικόπεδο για να είναι οικοδομήσιμο πρέπει να έχει πρόσωπο σε κοινόχρηστο χώρο ή σε χώρο που έχει τεθεί σε κοινή χρήση.

Ολοκληρωμένος χωροταξικός σχεδιασμός

Με τον όρο αυτό νοείται ο σύνθετος και πλήρης χωροταξικός σχεδιασμός που έχει περιεχόμενο φυσικό, οικονομικό, κοινωνικό και πολιτιστικό. Αποτελείται από δύο μέρη. Το σχέδιο οικονομικής και κοινωνικής ανάπτυξης, όπου τίθενται οι γενικές κατευθύνσεις και διατυπώνονται οι στρατηγικές επιλογές και το πρόγραμμα που αποτελεί την υλοποίηση του προαναφερθέντος σχεδίου στον εκάστοτε συγκεκριμένο χώρο.

Οροι δόμησης

Οροι που περιλαμβάνονται στον ΓΟΚ και καθορίζουν: α) την αρτιότητα, δηλαδή τις ελάχιστες διαστάσεις (πρόσωπο, εμβαδόν) που πρέπει να έχουν τα οικόπεδα για να είναι άρτια και οικοδομήσιμα, β) το συντελεστή δόμησης που είναι καθαρός αριθμός και προκύπτει από τη διαίρεση του αθροίσματος των κτισμένων επιφανειών όλων των ορόφων του κτιρίου προς το εμβαδόν του οικοπέδου, γ) το επιτρεπόμενο ποσοστό κάλυψης του οικοπέδου, δηλαδή ποιά μπορεί να είναι η αναλογία της δομημένης προς την αδόμητη επιφάνειά του, δ) το μέγιστο επιτρεπόμενο ύψος που προκύπτει από τον συντελεστή δόμησης και τον αριθμό των ορόφων των κτιρίων, ε) τις ελάχιστες διαστάσεις πρασιών και παροδίων στοών, όπου προβλέπονται, ζ) το σύστημα δόμησης. Στον ισύοντα ΓΟΚ δεν υπάρχουν σύστήματα δόμησης.

Περιβαλλοντικός σχεδιασμός

Με τον όρο αυτό υπονοείται μία σειρά από ειδικούς ή «τομεακούς» σχεδιασμούς που αναφέρονται στην προστασία και την ορθολογική διαχείριση του φυσικού και του πολιτιστικού περιβάλλοντος. Ο σχεδιασμός αυτός τελεί σε σχέση αλληλεξάρτησης με τους άλλους συνολικούς σχεδιασμούς, αφού εισάγει την περιβαλλοντική διάσταση στην ευρύτερη ορθολογική διαδικασία του σχεδιασμού.

Περιοχές εντός σχεδίου

Οι περιοχές της χώρας που διαθέτουν εγκεκριμένο ρυμοτομικό σχέδιο του ν.δ. 17.7.1923 ή καλύπτονται από τις προβλέψεις και τις κατευθύνσεις Γ.Π.Σ. παλαιού (ν. 1337/1983) ή νέου (ν. 2508/1997).

Περιοχές επεκτάσεων ή εντάξεων

Περιοχές που περιλαμβάνονται σε επεκτάσεις εγκεκριμένων σχέδίων πόλεων, οικισμών πουπρουπάρχουν του 1923 και έχουν σχέδιο και οικισμών μεταγενέστερων του 1923 που στερούνται εγκεκριμένου σχεδίου.  Οι επεκτάσεις και οι εντάξεις σε σχέδιο πόλης αφορούν περιοχές κύριας κατοικίας και δεν καλύπτουν περιοχές δεύτερης κατοικίας. Για την πολεοδόμηση των περιοχών δεύτερης κατοικίας βλ. ν. 2242/1994, π.δ. 16/1985, όπως ισχύουν σήμερα μετά την κωδικοποίησή τους με τα άρθρα 116- 123 του Κώδικα Βασικής Πολεοδομικής Νομοθεσίας (Δ΄ 580).

Περιφέρειες

Με το ν. 3852/2010 «Καλλικράτης» αντικαταστάθηκαν οι νομαρχιακές αυτοδιοικήσεις και συστήθηκαν 13 Περιφέρειες, ως ΟΤΑ δεύτερου βαθμού. Είναι δημόσια νομικά πρόσωπα που ανήκουν στην κατηγορία των ΝΠΔΔ και διέπονται από τον Κώδικα Νομαρχιακής Αυτοδιοίκησης.

Πολεοδομικός σχεδιασμός

Σχεδιασμός που ασχολείται με τον προγραμματισμό και το σχεδιασμό της πόλης ή του οικισμού, δηλαδή με τη συντονισμένη στο χώρο και το χρόνο ανάπτυξη και συγκρότησή τους ως κοινωνικής, οικονομικής και τεχνολογικής οντότητας. Σε αντίθεση με το χωροταξικό σχεδιασμό που ασκείται σε υπερτοπικό επίπεδο ο πολεοδομικός σχεδιασμός είναι κατεξοχήν τοπικός και μάλιστα υποκείμενος του χωροταξικού, τις στρατηγικές επιλογές και κατευθύνσεις του οποίου οφείλει να εξειδικεύει και να μην ανατρέπει.

Πολεοδομία

Ο σχεδιασμός του οικιστικού χώρου και η εφαρμογή του σχεδιασμού. Η Πολεοδομία ασχολείται με τον προγραμματισμό και το σχεδιασμό της πόλης, δηλαδή με τη συντονισμένη  στο χώρο και το χρόνο ανάπτυξη και συγκρότηση της πόλης ως κοινωνικής, οικονομικής και τεχνολογικής οντότητας και ταυτοχρόνως ως έργο τέχνης.

Πολεοδομική Μελέτη

Η Πολεοδομική Μελέτη εκπονείται για την εφαρμογή του Γ.Π.Σ.  και εναρμονίζεται υποχρεωτικά με τους στόχους και τις κατευθύνσεις του. Αποτελείται από το πολεοδομικό σχέδιο, την έκθεση που περιγράφει και αιτιολογεί τις προτεινόμενες ρυθμίσεις και τον πολεοδομικό κανονισμό που περιλαμβάνει τις χρήσεις γης, τους περιορισμούς και τις απαγορεύσεις δόμησης, τα διαγράμματα των δικτύων υποδομής, τους κοινόχρηστους, κοινωφελείς και οικοδομήσιμους χώρους, την κατά προσέγγιση έκταση της γης που προκύπτει από τις εισφορές γης, τις φάσεις εφαρμογης και την ιεράρχισή τους και τους φορείς και τους τρόπους παρέμβασης.

Πολεοδομικό σχέδιο

Ως πολεοδομικό σχέδιο ορίζουμετο διάγραμμα, με τυχόν ειδικό κανονισμό που καθορίζει τους ειδικούς όρους δόμησης, τους κοινόχρηστους χώρους και τις επιτρεπόμενες χρήσεις σε κάθε τμήμα ή ζώνη του οικισμού. Βλ. και το άρθρο2 του ν. 1577/1985 (ΓΟΚ).

Ρυθμιστικό Σχέδιο

Σχέδιο που συντάσσεται για μεγάλα αστικά κέντρα διαπεριφερειακής εμβέλειας που υπάγονται σήμερα στις διατάξεις του ν. 2508/1997, καθώς και για την Αθήνα και τη Θεσσαλονίκη , σύμφωνα με τους ειδικούς νόμους του 1985 (ν. 1515/1985). Καταρτίζονται, εγκρίνονται και εφαρμόζονται για τις ευρύτερες περιοχές της Πάτρας, Ηρακλείου, Ιωανίνων, Λάρισας, Βόλου και Καβάλας, ενώ μπορούν να έχουν εφαρμογή και σε άλλα αστικά συγκροτήματα της χώρας, με κριτήριο το μητροπολιτικό τους χαρακτήρα. Αποτελούν το σύνολο των στόχων, κατευθύνσεων προγραμμάτων και μέτρων που αποσκοπούν στη χωροταξική και την πολεοδομική οργάνωση μίας ευρύτερης περιοχής, στα πλαίσια των πενταετών προγραμμάτων οικονομικής και κοινωνικής ανάπτυξης.  Οι Οργανισμοί Ρυθμιστικού Σχεδίου είναι επιφορτισμένοι με τη συστηματική ενεργοποίηση και την παρακολούθηση της εφαρμογής και την εξασφάλιση της υλοποίησης των κατευθύνσεων, προτάσεων και μέτρων του ρυθμιστικού σχεδίου.

Ρυμοτομικό Σχέδιο 

Το νομοθετικό πλαίσιο των σχεδίων πόλεως ή ρυμοτομικών σχεδίων αποτελεί το Ν.Δ. της 17-7/16.8.1923 (Α΄ 228). Βάσει του νόμου αυτού έγινε η ανοικοδόμηση ολόκληρης της χώρας.

Ρυμοτομικές γραμμές

Είναι οι γραμμές που οριοθετούν τα οικοδομικά Τετράγωνα, δηλαδή διαχωρίζουν τους κοινόχρηστους χώρους (δρόμους, πλατείες κλπ) από τα ιδιωτικά και άλλα οικοδομήσιμα οικόπεδα που δεν είναι κοινόχρηστοι χώροι.

Πολεοδόμηση οικισμών μέχρι 2.000 κατοίκων

Η πολεοδόμηση, επέκταση και ο τρόπος καθορισμού των ορίων των οικισμών με πληθυσμό μέχρι 2.000 κατοίκων, καθώς και ο καθορισμός όρων και περιορισμών δόμησης γίνεται με το π.δ. της 24.4.1985 και της 20.8.1985, όπως συμπληρώθηκε με το νόμο  2508/1997 για τη βιώσιμη οικιστική ανάπτυξη. Οι οικισμοί αυτοί διακρίνονται σε περιαστικούς, παραλιακούς, τουριστικούς, αξιόλογους, εδνιαφέροντες, αδιάφορους, διάσπαρτους και δυναμικούς ή στάσιμους.

Συνολικός σχεδιασμός

Ο χωροταξικός και ο πολεοδομικός σχεδιασμός είναι συνολικοί σχεδιασμοί, διότι σχεδιάζουν συνολικά το χώρο στον οποίο απευθύνονται και δίδουν συνολικές και γενικές κατευθύνσεις, είτε για την άσκηση και τη χωροθέτηση συγκεκριμένων παραγωγικών δραστηριοτήτων είτε για ορισμένες περιοχές του εθνικού χώρου που παρουσιάζουν κρίσιμα αναπτυξιακά προβλήματα.

Σχεδιασμός

Με τον όρο αυτό αναφέρεται η ορθολογική διαδικασία με την οποία επιδιώκεται η δημιουργία μίας κατάστασης που παρουσιάζει ορισμένα επιθυμητά χαρακτηριστικά, διότι το σχέδιο δημιουργεί βαθμιαία νέες καταστάσεις ή τείνει στη δημιουργία νέων καταστάσεων. Υφίστανται δύο, τουλάχιστον, στάδια σχεδιασμού: η ανάλυση και η σύνθεση. Η ανάλυση αναφέρεται στη γνώση και στην κατανόηση του προβλήματος που αποτελεί το αντικείμενο του σχεδιασμού, ενώ στο στάδιο της σύνθεσης χρησιμοποιείται, αντίστοιχα, η γνώση που αποκτήθηκε προηγουμένως με την ανάλυση, προκειμένου να εξευρεθεί μία επιθυμητή και εφικτή λύση.

Τεκμήριο νομιμότητας

Η διοικητική πράξη από την έναρξη ισχύος της έως την ακύρωσή της με δικαστική απόφαση ή την ανάκλησή της ή την κατάργησή της από τη διοίκηση, παράγει όλα τα έννομα αποτελέσματά της , και έναντι των διοικητικών αρχών.

Χωροταξία

Διαδικασία προβολής μίας πολιτικής σε συγκεκριμένο χώρο για ένα συγκεκριμένο χρονικό διάστημα, και τούτο διότι η πολιτική βούληση προηγείται, αφού προσδιορίζει τις κατευθύνσεις οποιουδήποτε προγραμματισμού, οικονομικού ή κοινωνικού, τον οποίο η χωροταξία καλείται να αποτυπώσει στο χώρο.

Χωροταξικός σχεδιασμός

Διαδικασία που συνίσταται στη διαπίστωση και στην αξιολόγηση, στην τεκμηρίωση και την οριοθέτηση των χωρικών επιπτώσεων ενός ευρύτερου αναπτυξιακού σχεδίου, με σκοπό τη διατύπωση μίας πρότασης που επιδιώκει τη σύζευξη μεταξύ βιώσιμης οικονομικής και κοινωνικής ανάπτυξης της εδαφικής ενότητας στην οποία αυτό αναφέρεται. Ο χωροταξικός σχεδιασμός αποτελεί, επομένως, τη χωρική διάσταση, την αναπόσπαστη συνιστώσα και την ουσιαστική βάση αναφοράς του ευρύτερου αναπτυξιακού σχεδιασμού που ασκείται σε τομεακό ή σε χωρικό επίπεδο.